Gaspar de Crayer, hofschilder van Spaanse landvoogden

De Vlaamse barokkunstschilder Gaspar de Crayer woonde het grootste deel van zijn leven in Brussel, waar hij verbonden was aan het hof van verschillende landvoogden van de Spaanse Nederlanden. Zo schilderde hij o.a. portretten van Kardinaal-Infant Ferdinand en diens broer koning Filips IV (zie hiernaast). Daarnaast kreeg zijn atelier vele opdrachten uit binnen- en buitenland, waaronder uit Spanje. Niettemin schijnt hij zelf nooit in dat land te zijn geweest.

De Crayer werd in 1584 geboren in Antwerpen, maar kwam al op jonge leeftijd in Brussel terecht -waarschijnlijk als leerling van Raphael Coxie, een zoon van de bekendere Mechelse schilder Michiel Coxie. Hij kwam daar al gauw onder invloed van de schilderkunst van Peter Paul Rubens. Ondermeer een olieverfschets van de 'Triomf van Scipio Africanus', bedoeld als ontwerp voor decoraties van de Blijde intrede in Gent van de Kardinaal-Infant, laat deze invloed duidelijk zien. Net als bij Rubens heeft de compositie een overzichtelijke onderliggende structuur.

Invloed
Dankzij zijn grote invloed -in 1626 werd hij lid van de stadsraad van Brussel en in 1635 hofschilder bij de Spaanse landvoogden- was hij medeverantwoordelijk voor de verspreiding van Rubens' stijl in de Zuidelijke Nederlanden. Net als Rubens had ook De Crayer veel opdrachten uit binnen- en buitenland en hield er een groot atelier op na, waarin hij werd bijgestaan door assistenten en leerlingen, die zijn ontwerpen voor schilderijen uitwerkten. Er zijn een aantal voorbereidende tekeningen en schetsen van hem overgebleven, die dat staven. 

Religieuze schilderijen
Behalve portretten schilderde De Crayer ook verschillende altaarstukken en andere religieuze werken, o.a. voor de aartsbisschop van Mechelen, Jacob Boonen, en voor enkele grote abdijen, waaronder die van Affligem, Averbode, Villers en Zwijveke. Een groot werk uit 1655, genaamd 'Onze-Lieve-Vrouw verschijnt aan Dominicus', bevindt zich in de Sint-Pauluskerk te Antwerpen. Andere werken van de hand van De Crayer zijn te zien in de Begijnhofkerk te Mechelen, Sint Martinuskerk te Gent, Sint Martinuskerk te Aalst en Onze Lieve Vrouwekerk te Deinze. Een ander bekend werk van zijn hand is de 'Rozenkransmadonna', dat vandaag de dag in de Brusselse Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België hangt.

De belangrijkste opdracht, die De Crayer vanuit Spanje ontving, was misschien dat voor 17 schilderijen van heiligen, waarschijnlijk voor het klooster van Franciscus in Burgos. In de grote basiliek van de Heilige Franciscus in Madrid hangen ook nog vier werken van zijn hand.

Historieschilder
Ook als historieschilder was De Crayer veel gevraagd. Zo kreeg hij van de Hollandse architect Jacob van Campen opdracht voor de decoratie van het Huis ten Bosch in Den Haag en werkte hij ook met regelmaat in dat genre voor Duitse vorsten. 

In 1664 zou De Crayer naar Gent verhuizen. Hij was toen al 80 jaar oud, maar bleef daar tot aan zijn dood in 1669 grote opdrachten uitvoeren.

Werk van de hand van Gaspar de Crayer en zijn atelier is te bezichtigen in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen, het Maastrichts Bonnefantenmuseum, het Kunsthistorisches Museum te Wenen, het Musée du Louvre in Parijs en het madrileense Museo del Prado.

Afbeeldingen: 'Filips IV met dwerg'; 'Triomf van Scipio Africanus' (1634); 'De heilige Ambrosius' (1655); 'Caritas romana' (1620-1630)